Artikel - 26 augustus 2025

Leidraad moet informatieplicht voor zeer zorgwekkende stoffen verduidelijken

Ontdoeners verantwoordelijk voor ZZS-informatieplicht

Ontdoeners van afval moeten tegenwoordig een namenlijst met zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) doorgeven aan afvalverwerkers. Doel: tegengaan van verspreiding van ZZS in het milieu. De verplichting volgt uit het gewijzigde Besluit melden dat sinds 1 juli van kracht is. De rijksoverheid bracht een verklarende leidraad uit om hiaten in het besluit te ondervangen. De afvalsector hoopt dat deze leidraad bijdraagt aan duidelijkheid en een gelijk speelveld.

PFAS (Poly- en Perfluoralkylstoffen), PAK's (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen), kwik, lood, benzeen: om dergelijke zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) te minimaliseren, moeten ze eerst gelokaliseerd worden in de keten. Op 1 juli 2025 trad hiervoor het aangepaste Besluit melden bedrijfsafvalstoffen en gevaarlijke afvalstoffen (Besluit melden) in werking. “We willen graag bijdragen aan de aanpak van ZZS, maar de wijziging ging tot een onnodig administratief circus leiden”, vertelt Jakob Huisman. Hij is Directeur Business Unit Special Waste bij PreZero Nederland en voorzitter van de Afdeling Gevaarlijke en Oliehoudende Afvalstoffen van de Vereniging Afvalbedrijven.

Jakob Huisman (PreZero Nederland):

'De wijziging van het Besluit melden ging tot een onnodig administratief circus leiden.'

Niet-relevante ZZS

Door de wijziging van het Besluit melden zijn ontdoeners verplicht om álle ZZS uit hun omgevingsvergunning door te geven. Huisman: “Ook de niet-relevante ZZS, zoals uit bedrijfsonderdelen waar de afvalstroom die wij ontvangen nooit is geweest. Bedrijven bestaan vaak uit meerdere onderdelen met één omgevingsvergunning.” De namenlijst van ZZS kan volgens hem daarom steeds langer worden. “Je krijgt een opeenstapeling van ZZS-informatie in de keten. Bij elke stap neemt het aantal ZZS cumulatief toe.”

Loze meldingen voorkomen

De Vereniging Afvalbedrijven verzette zich samen met de Branchevereniging Recycling Breken en Sorteren (BRBS Recycling) en de Metaal Recycling Federatie (MRF) jarenlang tegen de voorgestelde wijziging. Uiteindelijk werd de wijziging toch doorgevoerd. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat stelde ter verduidelijking wel een leidraad op. “De leidraad moet ‘loze’ meldingen voorkomen. Een ontdoener hoeft nu alleen de namen van ZZS te melden die daadwerkelijk zijn te relateren aan de betreffende afvalstromen. ZZS in afval van een productieproces elders op het terrein vallen bijvoorbeeld af”, legt MRF-directeur Lennert Vermaat uit. Hij is gereserveerd positief over de leidraad, die de rijksoverheid in samenspraak met de afvalsector, omgevingsdiensten en ontdoeners heeft opgesteld.

Lennert Vermaat (Metaal Recycling Federatie):

‘Het is essentieel dat de continuïteit van de afvalverwerking wordt gewaarborgd.’

Evaluatie leidraad

De verantwoordelijkheid is duidelijk, stelt Vermaat: die ligt bij de ontdoener, niet bij de verwerker. “Toch denken we dat bij nieuwe ZZS-informatie het bevoegd gezag verwerkers gaat vragen om extra analyses, controles en maatregelen. Terwijl wij vinden dat ontdoeners vanwege het principe ‘de vervuiler betaalt’ hiervoor verantwoordelijkheid zijn.” En wat als de verwerker ZZS doorkrijgt die hij volgens zijn vergunning niet mag accepteren, terwijl hij al jarenlang de stroom van de klant inneemt? “Dan mag de verwerking volgens de leidraad gewoon doorgaan. Het is essentieel dat de continuïteit van de afvalverwerking wordt gewaarborgd.” Hoe de leidraad precies uitpakt in de praktijk is nog niet duidelijk. “Met het ministerie is afgesproken dat we de werking van de leidraad over een half jaar gaan evalueren.”

Gelijk speelveld

Huisman benadrukt het belang van een gelijk speelveld, dat ook in de leidraad wordt benoemd. “Als de 29 omgevingsdiensten andere keuzes maken, kunnen ontdoeners straks kiezen voor een regio waar het bevoegd gezag om minder ZZS-informatie vraagt. Meer informatie en analyses maakt de verwerking immers duurder.” De praktijk wijst uit dat de eisen van omgevingsdiensten sterk verschillen. Zo is de ene omgevingsvergunning wat betreft ZZS strikter dan de andere. Ook het buitenland kan lonken, omdat andere Europese landen om minder ZZS-informatie vragen. Huisman: “De overheid zet hiermee Nederlandse verwerkers buitenspel ten opzichte van collega’s aan de andere kant van de grens.”

Erik Smith (Teeuwissen Rioolreiniging Huizen):

'Hopelijk zet de informatieplicht producenten aan het denken en kiezen ze voortaan voor alternatieven.'

Onbekend bij ontdoeners

Erik Smith, adjunct-directeur van Teeuwissen Rioolreiniging Huizen en hoofd acceptant gevaarlijk afval, verwacht dat de toestroom aan ZZS-informatie voor zijn bedrijf meevalt. “Hooguit vijftig klanten hebben een omgevingsvergunning. De rest, vooral kleinere klanten, hoeft vooralsnog niets te melden.” Tot dusver krijgt hij nauwelijks ZZS-informatie binnen. “De meeste ontdoeners zijn niet bekend met de nieuwe wetgeving, terwijl de verantwoordelijkheid voor de ZZS-informatieplicht wel bij hen ligt. Ontdoeners met vragen verwijzen we naar de Frequently Asked Questions op de site van het Landelijk afvalbeheerplan 3.” Smith hoopt dat de ZZS-informatieplicht de bewustwording bij ontdoeners verhoogt. “Producenten zien nu welke ZZS ze produceren. Hopelijk zet het ze aan het denken en kiezen ze voortaan voor alternatieven.”

Patrick Aerts (Heros Sluiskil):

‘De ZZS-informatieplicht leidt niet tot minder ZZS.’

Tijd nodig

Ook afvalverwerkers zijn ontdoeners, wanneer ze secundaire grondstoffen op de markt brengen. Teeuwissen reinigt en levert producten als olie, vet en zand. “Zolang wij ZZS-informatie van ontdoeners missen, kunnen we de namen niet aan onze afnemers doorgeven. Voordat de informatie bij ons komt, moet eerst de bal in de keten gaan rollen. Dat heeft tijd nodig.” Ook al biedt de leidraad enige helderheid ten opzichte van het Besluit, toch blijft er volgens Smith onduidelijkheid bestaan. “Welke ZZS ‘relevant’ is, staat in de leidraad slechts met enkele voorbeelden beschreven.” De afvalsector maakt op basis van de leidraad een beslisboom waarmee naar verwachting duidelijker wordt welke ZZS ontdoeners moeten melden.

Imago secundaire grondstoffen

Aan de verplichting om enkel de ZZS-naam door te geven, zonder de concentraties, kleeft een enorm imagorisico, stelt Patrick Aerts, hoofd van het laboratorium van Heros Sluiskil, het bedrijf dat bodemas verwerkt tot secundaire grondstof. “Zien klanten, zoals een gemeente, straks een ellenlange lijst, met stoffen als dioxine en PFAS, dan schrikt dat mogelijk af. Ze worden ongerust en kiezen voor primaire grondstoffen, terwijl de ZZS-concentraties ruim onder de norm kunnen zitten. Milieuhygiënisch is er niets aan de hand.” De leidraad gaat hopelijk helpen voorkomen dat een lange lijst van ZZS wordt toegevoegd. Bovendien leidt de ZZS-informatieplicht niet tot minder ZZS, stelt Aerts vast. “Wij kunnen lage concentraties ZZS niet uit het afval verwijderen. Daarvoor ontbreken de technieken. Beter is om aan het begin van de keten, bij de producent en consument, de kraan dicht te draaien.”